DİHA - Dicle Haber Ajansı

AYSEL KILIÇ

İSTANBUL (DİHA) - Türk Ceza Kanunu'ndaki 'düşünce suçu' ile ilgili maddeler 2006 yılında onlarca gazeteciyi, yazarı, akademisyeni ve sivil toplum örgütü temsilcisini 'sanık' sandalyesine oturttu. Düşünceyi yasaklayıcı hükümlere karşı verilen tepkiler kimi aydınların beraat etmesini sağlarken, kamuoyu oluşturulamayan davaların akıbeti ise 2007'ye ertelendi.

2006 yılında, yargı alanında yaşanan en önemli gelişmeler 2005'in ikinci yarısında yürürlüğe giren Türk Ceza Kanunu'ndaki (TCK) uygulamalar oldu. TCK'nın 301/1 "Türklüğü, Cumhuriyeti ve TBMM'yi alenen aşağılama", 301/2 "Devletin yargı organlarını, askeri veya emniyet teşkilatını alenen aşağılama", 288/1 "adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs", 216/1 "Halkı kin ve düşmanlığa tahrik" maddeleri ve Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkındaki Kanun uyarınca onlarca aydına çeşitli davalar açıldı. Davalar daha çok, aralarında Hukukçular Birliği Derneği yönetim kurulu üyesi avukat Kemal Kerinçsiz'in de bulunduğu bir grup 'ülkücü' avukat tarafından yapılan suç duyuruları üzerine açıldı.

Orhan Pamuk, Perihan Mağden, İpek Çalışlar, Elif Şafak, İsmet Berkan, Murat Belge, Haluk Şahin, Hasan Cemal, Ahmet Altan, Hrant Dink'in aralarında bulunduğu onlarca yazarın, yayınevi sahiplerinin, çevirmenlerin, sivil toplum örgütü temsilci ve üyelerinin yargılandığı kimi davalar, düşünceyi ifade özgürlüğü kapsamında değerlendirilip beraatla sonuçlanırken, kamuoyu oluşturulamayan davalar ise, yasaklayıcı maddelere mahkum edildi.

2006 yılının 'düşünce suçu' alanında yaşanan gelişmelerden bazıları şöyle:

* Yazar Orhan Pamuk hakkında İsviçreli bir gazeteciyle Ermeni Tehciri konusunda yaptığı söyleşide, "Bu topraklarda 30 bin Kürdü ve 1 milyon Ermeni´yi öldürdük. Türkiye´de hiç kimse bunu dile getirmeye cesaret edemiyor. Ben ediyorum" şeklinde yaptığı açıklama nedeni ile TCK'nın 301. maddesinden dava açıldı. Şişli Cumhuriyet Başsavcılığı, sanığın lehine olduğu için TCK'nın uygulanması gerektiğini belirterek, dosyayı Adalet Bakanlığı´na gönderdi. Adalet Bakanlığı´nın "yargılama için izin yetkimiz yok" şeklindeki kararı üzerine, mahkeme "dava şartı oluşmadığı" için hakkında 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası istenen Pamuk'un davasının düşürülmesine hükmetti.

*Hazırladıkları "Azınlık Hakları ve Kültürel Haklar Çalışma Grubu" raporu nedeni ile haklarında dava açılan Başbakanlık İnsan Hakları Danışma Kurulu eski başkanı Prof. Dr. İbrahim Kaboğlu ve kurul üyesi Prof. Dr. Baskın Oran hakkında TCK'nın 301. maddesinden düşme, 216. maddeden ise beraat kararı verildi. Ankara Cumhuriyet Başsavcısı, mahkemenin verdiği beraat kararını temyiz etti.

*Bağcılar Cumhuriyet Savcısı Ali Çakır, Hukukçular Birliği Derneği yönetim kurulu üyesi avukat Kemal Kerinçsiz ile bir grup avukat tarafından yapılan suç duyurusu üzerine, İstanbul 4. İdare Mahkemesi´nin Ermeni Konferansı'nı iptal etmesine dair yazdıkları yazıları nedeniyle Radikal ve Milliyet gazetesi yazarları İsmet Berkan, Murat Belge, Haluk Şahin, Hasan Cemal ve Erol Katırcıoğlu hakkında, TCK'nın 288 ve 301. maddelerinden dava açtı. Belge'nin atılı suçu işlemediği gerekçesiyle beraatine karar veren mahkeme, diğer 4 gazetecinin davasını ise zaman aşımından düşürdü.

* "Baba ve Piç" romanı nedeniyle TCK' nın 301/1 maddesi uyarınca hakkında 3 yıla kadar hapis istemiyle dava açılan Yazar Elif Şafak, Beyoğlu 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde yargılandığı ilk duruşmada beraat etti.

* Yazar Perihan Mağden, Yeni Aktüel dergisindeki "Vicdani ret bir insan hakkıdır" başlıklı yazısı nedeni ile "Basın yoluyla halkı askerlikten soğutmak", "Pınar Selek Kimdir?" başlıklı yazısı ile ''adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs" suçlamasıyla yargılandığı her iki davada, 'yazısı ağır da olsa eleştiri niteliğinde kaldığı ve suçun yasal unsurları oluşmadığı' gerekçesiyle İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından beraat edildi.

* AGOS Gazetesi Genel Yayın Yönetmeni Hrant Dink, gazetenin editörleri Sarkis Seropyan ile Arat Dink'e, "301'e Karşı 1 İmza" başlıklı haber nedeniyle TCK' nın 301/1 maddesinden dava açıldı. Gazetecilerin yargılanmasına Şişli 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde devam ediliyor.

* Almanya'nın Köln kentinde yapılan "Kadın Hakları: İnsan Hakları mıdır?" başlıklı panelde yaptığı konuşma nedeni ile " Türk silahlı kuvvetlerinin manevi şahsiyetine hakaret" suçlamasıyla hakkında dava açılan İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şubesi eski Başkanı Eren Keskin hakkında dava açıldı. Yargılama sonunda Kartal 3. Asliye Ceza Mahkemesi Keskin'i 10 ay hapis cezasına mahkum etti. Bu ceza daha sonra 6.000 YTL para cezasına çevrildi.

* John Tirman'ın "Savaş Ganimetleri: Amerikan Silah Ticaretinin Bedeli" adlı kitabı nedeniyle Aram Yayınevi sahibi Fatih Taş ve kitabın çevirmenleri Aysel Yıldırım ve Lütfü Taylan Tosun hakkında "Türklüğü Cumhuriyeti ve TBMM'yi alenen aşağılamak" ve "Atatürk'ün manevi şahsiyetine hakaret" suçlarından dava açıldı. İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi Yıldırım ve Tosun hakkında davanın zamanında açılmadığı gerekçesiyle düşürülmesine, Taş hakkında ise eserin yazarının belli olduğu ve yayınlayanın sorumluluğunun bulunmadığı gerekçesiyle beraat kararı verdi. Noam Chomsky ve Edward S. Herman'ın 'Rızanın İmalatı: Kitle Medyasının Ekonomi Politiği' kitabı nedeni ile de haklarında başka bir dava açılan Taş, kitabın editörü Lütfü Taylan Tosun, çevirmen Ender Abadoğlu ve redaktör Ömer Faruk Kuruhan bu davadan da beraat etti. Hakim, suç unsuru olduğu iddia edilen söz konusu kelimeleri 'düşünceyi açıklama ve yayma' olarak değerlendirdi.

* Mara Meimaridi'nin "İzmir Büyücüleri" kitabını yayınladığı için TCK 301/2 maddesi uyarınca "Türklüğü, Türk Devletini ve Türk Silahlı Kuvvetlerini alenen aşağılama" suçlamasıyla hakkında dava açılan Literatür Yayınları yetkilisi Abdullah Yılmaz Beyoğlu 2. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından beraat edildi.

* Ermeni sorunu ile ilgili Yeni Dünya İçin Çağrı isimli dergiye, "Tarihle Yüzleşme Zamanıdır" başlıklı yazı yazdığı için hakkında TCK' nın 301. maddesinden dava açılan Erkan Akay, 1 yıl hapis cezasına çarptırıldı. İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi, Akay´ın geçmişteki iyi halini göz önüne alarak cezayı erteledi.

* Sol Dergisi'ne yazdığı "Türk Silahlı Kuvvetlerinin Toplumsal Rolündeki Değişim" ve "Natocular İş Birliğini Sağlama Alıyorlar" başlıklı yazılar nedeni ile emekli subay Murat Pabuç ve derginin Yazı İşleri Müdürü Ekim Orhan hakkında açılan davanın düşürülmesine karar verildi.

* Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim Sen) Tunceli Şube Başkanı Mehmet Hanifi Bekmezci'ye taksici Hasan Akdağ'ın ölümüne ilişkin yaptığı konuşma nedeniyle "Devletin askeri ve emniyet kuvvetlerini alenen aşağılama" iddiasıyla dava açıldı. Yargılama sonunda Tunceli Sulh Ceza Mahkemesi, Bekmezci'yi 6 ay hapis cezasına mahkum etti. Bekmezci'nin geçmişi ve yargılamadaki iyi hali göz önüne alınarak 6 aylık ceza, 5 aya indirildi. Mahkeme 5 aylık hapis cezasını da para cezasına çevirerek, Bekmezci'yi 3 bin YTL para cezasına mahkum etti.

* Diyarbakır KÜRD-DER Sözcüsü ve Haklar ve Özgürlükler Partsi´nin (Hak-Par) eski Genel Başkan Yardımcısı İbrahim Güçlü ile ilgili bir röportaj nedeniyle haftalık Tempo Dergisi muhabiri Enis Mazhar Tayman ve sorumlu yazı işleri müdürü Neval Barlas hakkında TCK'nın 301. maddesi "Türklüğü ve Cumhuriyeti aşağılama" ve TCK' nın 217 .maddesi olan "Halkı kanunlara uymamaya tahrik etme" suçlarından dava açıldı. Tayman ve Barlas'ın yargılanmasına Bağcılar 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde devam ediliyor.

* "Barzani ve Kürt Ulusal Özgürlük Hareketi" adlı kitabı yayınlayan Doz Yayınevi Editörü Ali Rıza Vural hakkında TCK' nın 301. maddesinden dava açıldı. Vural Beyoğlu 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde yargılanıyor.

* "Osmanlı´dan Günümüze Ordunun Evrimi" adlı kitap nedeniyle, kitabın yazarı Osman Tiftikci ve yayıncısı Sorun Yayınları sahibi ve yetkilisi Sırrı Öztürk hakkında TCK'nın 301/2 maddesi uyarınca "Basın yoluyla askeri kuvvetleri aşağılama" suçundan dava açıldı. Yargılama İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde sürüyor.

*17 Mayıs'ta Danıştay´a yönelik saldırı gerçekleştirilmesinin ardından yakalanan Alparslan Arslan'ın "Kızılelmacı" bir örgüte bağlı olduğunu savunan, emekli bazı Türk Silahlı Kuvvetleri'ne (TSK) mensup kişilerin ise azmettirici konumda bulundukları iddiasına yer veren haber nedeniyle Yeni Asya Gazetesi Yazı İşleri Müdürü Faruk Çakır'a, TCK 288 ve 301/2 maddeleri uyarınca "Adil yargılamayı etkilemeye teşebbüs ve devletin askeri organlarını basın yoluyla aşağılama" suçlaması ile 6, 5 yıl hapis istemiyle dava açıldı. Sanık, Bağcılar 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde yargılanıyor.

*Mersin Cumhuriyet Savcılığı, "1 Mayıs 1977 katliamı dosyası açılsın" başlığıyla yaptığı basın açıklaması nedeniyle, Mersin 78´liler Araştırma ve Dayanışma Derneği Başkanı Ethem Dinçer hakkında, "Halkı kin ve düşmanlığa tahrik" ve "Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti, organ ve kurumlarını tahkir" iddiasıyla açtığı dava beraatla sonuçlandı.

* Şemdinli olaylarının sanıkları hakkında iddianame hazırlayan Van savcısı Ferhat Sarıkaya'nın görevden ihraç edilmesine ilişkin yaptığı konuşma nedeni ile Özgür-Der Üyesi Mustafa Bahadır Kurbanoğlu hakkında TCK' nın 301/2 maddesinden dava açıldı. Fatih Sulh Ceza Mahkemesi suç unsuru oluşmadığı gerekçesi ile Kurbanoğlu'nun beraatine karar verdi.

* "Bir Ermeni Doktorun Yaşadıkları-Garabat Haçerya'nın İzmir Güncesi" ve "Gerçek Bizi Özgür Kılacak" isimli kitapları yayınladığı gerekçesiyle TCK'nın 301/1 maddesi uyarınca hakkında 6 aydan 3 yıla kadar hapis cezası istenen Belge Yayınları Sahibi Ragıp Zarakolu'nun yargılanmasına İstanbul 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde devam ediliyor.

*Demokratik Toplum Partisi (DTP) Erzincan İl Başkanı Hüseyin Bektaşoğlu´nun Erzincan´da demokratik kitle örgütlerinin yaptığı basın açıklamasını ROJ TV´ye aktardığı gerekçesiyle, "Suç örgütünün propagandasını basın yayın yoluyla yapmak" ve" Devletin emniyet teşkilatını alenen aşağılamak" suçlarından dava açıldı. Toplam 1 yıl 8 ay hapis cezasına mahkum edilen Bektaşoğlu'nun sabıka kaydının temiz olması nedeniyle cezaları ertelendi.

*Kanal Türk´te yayınlanan "Politika Durağı" adlı programda "Türk askerini aşağıladığı" gerekçesiyle yapımcı Tuncay Özkan, program müdürü Adnan Bulut ve konuk gazeteci Arca Yürek hakkında TCK'nın 301. maddesi uyarınca 3 yıla kadar hapis istemiyle dava açıldı. Sanıkların yargılanmasına Şişli 2. Asliye Ceza Mahkemesi'nde devam ediliyor.

*Ülkede Özgür Gündem gazetesinde orduyu eleştiren "Kışla Partisi" ve "Kadrolu Katiller" başlıklı yazıları nedeni ile Gazeteci Sinan Kara hakkında TCK'nın 301/2 maddesi uyarınca ayrı iki dava açıldı. Kara Beyoğlu 2. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından yargılanacak.

* Latife Hanım adlı kitabın gazetede yapılan tanıtımında "Atatürk'ün manevi şahsiyetine basın yoluyla hakaret edildiği" iddiasıyla açılan davada yargılanan yazar İpek Çalışlar ile Hürriyet Gazetesi Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Necdet Tatlıcan beraat etti.

* Adana'da iki yıl önce dokuz yaşındaki bir erkek çocuğuna 25 kişinin tecavüz ettiği iddiasıyla açılan davayla ilgili "Adını Kaybeden Çocuk" başlıklı yazı kaleme alan Ahmet Altan yargılandığı davadan beraat etti.

* "28 Şubat'ın neresindeyiz?" adlı yazısı nedeniyle "Devletin askeri kuvvetlerini alenen tahkir ve tezyif" suçlamasıyla Bağcılar 2. Asliye Ceza Mahkemesi tarafından yargılanan yazar Abdurrahman Dilipak beraat etti.

(ak/sa)