Ekmeklerini ipekten çıkarıyorlar
AMED (DİHA) - Yıllık 60-70 ton ile toplam yaş kozanın yüzde 50'sini tek başına karşılayan Pasur'da (Kulp) yurttaşlar gece gündüz aralıksız çalışarak, ipek böceklerini besliyor. Büyük emek isteyen üretim, komünal olarak gerçekleştiriliyor.
İpek böcekçiliğinin merkezi olarak Bursa, Antalya gibi yerler bilinse de en fazla üretim Amed'in (Diyarbakır) Pasur (Kulp) ilçesinde yapılıyor. Üretilen kozaların yüzde 50'si bu ilçede yapılırken, bu iş 100 yıldır ilçe halkının temel geçim kaynakları arasında. Özellikle 90'lı yıllarda devletin köy yakmaları ve halkı göçe zorlamasıyla beraber bitme noktasına gelen ipek kozası üretimi son yıllarda bir kez daha üretime başlandı. 2000'li yıllardan itibaren başta Pasur'un Tiyaks köyü olmak üzere, ipek böcekçiliği ilçenin birçok köyünde ve merkezde yapılıyor. Üretilen yaş kozanın yüzde 50'sini karşılayan ve ortalama 60-70 ton arasında kozanın toplandığı ilçe, geçen yıl birinciliği Antalya'ya kaptırdı.
İlçenin her yerinde üretim yapılıyor
Her yıl Nisan ayının ikinci haftasında koza üretimine başlanıyor. Hemen hemen Pasur'un tüm köylerinde üretim yapılırken, en fazla üretimin yapıldığı yer ise Tiyaks köyü. Köyde inşa edilen koza üretim ve gözlem evinde köylülere koza yetiştiriciliği kapsamında örneklendirme yapılıyor. Bu evler Pasur'un birkaç köyünde bulunuyor. Pasur'da yaygın bir şekilde ipek böcekçiliği yapıldığından kaynaklı, halk evlerinin bahçelerinde, köylerinde binlerce dut ağacı dikmiş durumda.
'Sevmeden yapılmaz'
Dededen kalma bir gelenek olarak koza üretimi yaptığını dile getiren 9 çocuk babası Feyzullah Zengin (68), ilerlemiş yaşına rağmen elinde baltayla ipek böcekleri için dut ağaçlarının dallarını kesiyor. Komünal bir anlayış olmadan ipek üretiminin çok zor olduğunu anlatan Zengin, çocukları, komşuları ve yakınlarıyla imece usulüyle koza üretimi yaptıklarını söyledi. Zengin, ipek böceklerinin sadece dut ağacının yapraklarını yediğini ve onun dışında hiçbir şeyle beslenmediğini anlattı. İlerlemiş yaşına inat yıllardır bu işi yaptığını anlatan Zengin, ipek böcekçiliğinin sevgi ve emek isteyen bir iş olduğunu dile getirdi.
'İpek böcekleri sadece dut ağacı yer'
12 yıldır aralıksız, büyük bir emekle ipek böcekçiliğiyle uğraşan Seyfettin Zengin (45) de, "İnsan bir alıştı mı vazgeçemiyor" diyerek yaptığı işi anlattı. İpek böcekçiliğinin yetişme ve üretim zorluklarını anlatan Zengin, şöyle devam etti: "Tohumları bize Bursa'dan geliyor. Tohumlar yumurta şeklindedir. İpek böcekleri sadece ama sadece dut ağacının yapraklarıyla beslenirler. Çünkü sadece dut ağacının yapraklarında selisin maddesi bulunuyor. Böcekler sararana kadar onlara dut ağaçlarının yapraklar veriyoruz. Paketlerdeki böcekler canlandıktan sonra üstüne dut ağacı yaprağı atıyoruz. İpek böcekleri bir süre bunlar arasında kalıyor. İpek böceklerinin kaldıkları kuluçka odaları 28 derece olması gerekir. Günde defalarca ipek böceklerine dut ağacının yapraklarını veriyoruz. Bir paket tohumdan yaklaşık 40 kilo koza elde ediyoruz. İpek böcekleri için 50 dut ağacımız olmasına rağmen yetiştirmek zor oluyor. Sabahın 5'inde başlıyoruz gece 12'lere kadar böceklerle ilgileniyoruz."
'Yaşamımızda çok yer alıyorlar'
İpek böceklerinin ilaç, sigara, parfüm kokusundan rahatsız olduğunu ve bu kokulardan zehirlendiğini ifade eden Zengin, doğal kokuların dışından ipek böceklerinin rahatsız olduğunu ifade etti. Kozaların elde edilme süresinin en fazla 40 gün olduğunu belirten Zengin, ipek böceklerine çok iyi bakıldığında, yemleri zamanında ve fazla verildiğinde 30 günde de koza alabildiklerini söyledi. Zengin, "İpek böcekçiliği işini hep birlikte komünal bir şekilde çalışarak yapıyoruz. Koza süresi boyunca gece gündüz yaşamımızda ipek böcekleri yer alıyor" dedi.
'Emeğimizin karşılığını alamıyoruz'
Bu işi sevmelerine rağmen zor olduğu gibi devletin emeklerinin karşılığını vermediğini söyleyen Zengin, yetiştirdikleri kozanın kilosunu Koza Birlik'in 36-45 TL arasında bir fiyatla aldığını dile getirdi. Yine kozaları verdikten sonra aylarca paralarını alamadıklarını anlatan Zengin, koza fiyatlarının yükseltmesini istedi.
'Köylerde tespit çalışmalarını yapıyoruz'
Koza Birlik Bölge Sorumlusu ve Tiyaks köyünde ipek böcekçiliğiyle uğraşan Engin Türk ise amaçlarının örnek beslemecilik olduğunu ifade ederek, koza yetiştirme odasının (kuluçka odası) hayati bir öneme sahip olduğunu söyledi. Türk, "Mart ve Nisan aylarında köylere tespit çalışmalarına çıkıyoruz. Köylerin taleplerini aldıktan sonra bunu Bursa'ya bildiriyoruz. Onlar da bize talebe göre tohum gönderiyor. Tohumları biz canlandırdıktan sonra onları köylere dağıtmaya başlıyoruz. Böcekçiliğin yüzde 50'sine yakın Pasur karşılıyor. Bu yıl dolu çok yağdığı için dut ağaçları zarar gördü bu yüzden bu yıl sıkıntılı oluyor. Pasur'da ipek böcekçiliği çok önemli bir yere sahiptir. Gelecek yıllarda üretim daha da fazla artacağına inanıyoruz" dedi.
(şo-ao/fç/mö)
