Yeni ucuz iş gücü depoları: Cezaevleri
EVRİM KEPENEK
İSTANBUL (DİHA) - Türkiye cezaevlerinde kalan 180 bin tutuklu ve hükümlüden 40 bin 250'si cezaevlerinde kurulan atölyelerde çalıştırılıyor. Atölyelerde gün boyu emek harcayan tutsaklara aylık 165 TL ile 220 TL arasında ücret verildiği hapishaneler yeni ucuz iş gücü depoları haline getirildi.
Ceza İnfaz Sistemi'nde Sivil Toplum Derneği (CISST) Başkanı Mustafa Eren, Türkiye'de bulunan yaklaşık 370 cezaevine ilişkin hazırladığı raporun ayrıntılarını DİHA ile paylaştı. Raporda, Türkiye'deki tutuklu ve hükümlü sayısının her geçen yıl arttığı ifade edilirken, çalışan tutuklu ve hükümlü sayısının 40 bin 250'yi geçtiğine de dikkat çekildi.
Raporda, Türkiye'nin Avrupa Konseyi'ne (AK) üye ülkelerden, tutuklu ve hükümlü sayısının artma oranının en hızlı ülkelerden biri olduğuna vurgu yapılırken, AK'ye üye ülkeler arasında tutuklu ve hükümlü sayısının tutulduğu 53 ülkeden 31'inde düşüş, 18'inde artış yaşandığı belirtildi. Avrupa ülkelerinde ise tutuklu ve hükümlü sayısı her geçen yıl azalıyor. Rapora göre, Türkiye'de tutuklu ve hükümlü sayısı 1919'da 40 bin iken her geçen yıl artıyor ve bu sayı 2015'te 180 bine ulaşıyor. Cezaevi sayısı ise 1968'de 633 iken bugün bu sayı 361. 2000 ve 2015 yılları arasında 253 cezaevi çeşitli gerekçelerle kapatılırken, 112 yeni cezaevi ve 32 tane ek bina inşa ediliyor.
Tutsakların emekleri sömürülüyor
Türkiye'de cezaevindeki tutuklu ve hükümlüler "işyurt" adı verilen bir uygulama dahilinde hem cezaevlerinde hem de özel şirketlerde çalışarak üretime katkıda bulunuyor. Tutuklu ve hükümlüler cezaevlerinde kurulan atölyelerde, mobilya malzemesi boyamaktan tavuk bakımına kadar çok geniş bir alanda çalışıyor. Ancak, uzun saatler boyunca süren çalışma tempoları sonucu tutuklu ve hükümlülere aylık 165 TL ve 220 TL arası asgari ücretin çok altında bir ücret ödeniyor. Raporda, bu durum, "Mahkumların çalıştığı işyurtlarının geliri yıllık 2 milyar TL'den fazla. Çalışan tutuklu ve hükümlü sayısı ise 40 bin 250'nin üzerinde. Geçen yıl 91 özel firma ile anlaşıldı ve bu firmaların işleri mahkumlar tarafından yapıldı. Tutuklu ve hükümlüler çalışma saatleri oranı ile ücretlendiriliyor buna göre ortalama usta tutsak 10 TL, kalfa tutsak 8 TL ve çırak tutsak ise 7.5 TL alıyor" diye özetleniyor.
Bir tutuklu işçi ayda 22 gün çalışıyor
Raporda, emekçi tutuklu ve hükümlülere ilişkin ayrıntılı bir gözleme de yer veriliyor. Buna göre, ziyaret edilen bin 400 kişilik bir cezaevinde 2'si özel sektöre ait 4 atölye olduğu ve atölyelerden birinde 35 tutuklu ve hükümlü işçi çalıştığı ifade ediliyor. Ayrıca, bir işçinin 22 gün çalıştığı 30'unun çırak 4'ünün kalfa 1'inin ustabaşı olduğu düşünülürse çırağın maaşı 165 TL, kalfanın maaşı 176 TL ve ustanın maaşı 220 TL olarak beliriyor.
Sömürüyü başkanlık faaliyet raporu ile anlatmış
Tutuklu ve hükümlü işçilerin bu durumu Adalet Bakanlığı bünyesinde faaliyet yürüten İşyurtları Kurumu Daire Başkanlığı'nın 2015 yılı raporunda da belirtiliyor. Başkanlığın web sayfası üzerinden ulaşılabilen 265 sayfalık faaliyet raporunda, tutuklu ve hükümlü işçilere yönelik emek sömürüsü ayrıntılı bir şekilde anlatılıyor. Başkanlığın taşra ve merkez olmak üzere ikiye ayırdığı cezaevlerinde tutuklu ve hükümlülerin emek ürettiği yerler hemen fark ediliyor. Çünkü bu cezaevlerinde, cezaevi gelirlerinin neredeyse 2 kat artış gösterdiği göze çarpıyor. Başkanlığın raporunda, "Merkez ve taşra gelirleri 2013 yılına göre yüzde 34 artış göstermiştir. Merkez ve taşra giderleri 2013 yılına göre yüzde 43,6 artış göstermiştir" deniliyor. Bu bilgi bile cezaevlerinde gelirler arttığını ancak tutuklu ve hükümlü işçilerin cebine ne kadar az ücret girdiğini bir kez daha gözler önüne seriyor.
Başkanlığın raporunda, Erzurum, Kocaeli, Niğde başta olmak üzere pek çok cezaevinde yeni çalışma atölyelerinin kurulacağı da belirtiliyor. Bu atölyeleri mobilya, fırın, elektrik boya atölyesi olarak özetlemek mümkün.
(ek-ead/za/rp)
